ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΟ-ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΤΙΚΟ: ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΝΝΟΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ.

Ι.

1.Παρακολουθούμε τα τελευταία χρόνια, τις εξελίξεις στο ζήτημα της εισροής αλλοδαπών στο Ελληνικό έδαφος, είτε από τα χερσαία είτε από τα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδος. Το φαινόμενο αυτό, δεν είναι τωρινό, αλλά έχει απασχολήσει την Ελληνική Πολιτεία και την Ευρώπη, τουλάχιστον από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 και μετά. Απλώς τότε, οι αριθμοί των εισερχομένων ήσαν μικρότεροι και πολύ ευκολότερος ο διαχωρισμός των προσφύγων από τους μετανάστες. Οι Πρόσφυγες, κατά την Σύμβαση της Γενεύης του 1951 και του  Πρωτοκόλλου του 1967, τυγχάνουν διαφορετικής μεταχειρίσεως, ως θα αναλυθεί στην συνέχεια. Σήμερα, η αδυναμία ελέγχου, διαχωρισμού και ταυτοποίησης, ώθησαν τους πάντες, στην χρησιμοποίηση του γενικού όρου «πρόσφυγες και μετανάστες». Και τα επακόλουθα γνωστά, αφού οι δεύτεροι, (μετανάστες), εκμεταλλευόμενοι διεθνείς συμβάσεις, νομικές διατάξεις όπως η Σύμβαση της Γενεύης, η ΕΣΔΑ, ο νόμος περί Ασύλου (ν. 4636/2019) και οι σχετικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες (2011/95/ΕΕ & 2013/33/ΕΕ), καθώς και την δεδομένη κοινωνική ευαισθησία των Ελλήνων, που αφορούν τους πρώτους (πρόσφυγες), έχουν καταφέρει κατά χιλιάδες να παραμένουν στην ουσία παράνομα στην Χώρα, καταναλώνοντας πόρους που κανονικά θα έπρεπε να δαπανώνται για τους πράγματι πρόσφυγες και τις ευάλωτες ομάδες, των ανηλίκων (ασυνοδεύτων ή μη), των αρρώστων, των αναπήρων κ.λπ.

2.Διαβάζοντας περαιτέρω τα όσα κατά καιρούς γράφονται για το θέμα, διαπιστώνουμε την έλλειψη στοιχειώδους επαφής με το κείμενο το οποίο αποτελεί την βάση του, κατ΄ οικονομία αποκαλουμένου, «Προσφυγικού Δικαίου», δηλαδή την Σύμβαση της Γενεύης του 1951, η οποία ψηφίσθηκε στις 28 Ιουλίου του 1951. Γενικά, η Σύμβαση καθορίζει ακριβώς το ποιος είναι ο πρόσφυγας και το είδος της νομικής προστασίας ή άλλης παροχής, καθώς και των κοινωνικών δικαιωμάτων που αυτός ή αυτή οφείλει να λάβει από τα κράτη που υπέγραψαν το έγγραφο. Επίσης, καθορίζει τις υποχρεώσεις του πρόσφυγα στις χώρες υποδοχής και ορίζει συγκεκριμένες ομάδες ατόμων, όπως οι τρομοκράτες, που δεν δικαιούνται προσφυγικής ιδιότητας. 

3. Ειδικότερα,  η Σύμβαση του 1951, καθορίζει τον ορισμό του πρόσφυγα. Παραθέτει ταδικαιώματά του, περιλαμβάνοντας και ελευθερίες, όπως αυτές της θρησκείας, της μετακίνησης, της ελευθερίας, της εκπαίδευσης, της κατοχής ταξιδιωτικών εγγράφων, της δυνατότητας εργασίας και τονίζει τις υποχρεώσεις του ή της πρόσφυγα προς τη χώρα υποδοχής. Μία σημαντική διάταξη ορίζει τη μη επιστροφή του πρόσφυγα -ο νομικός όρος είναι η μη επαναπροώθηση -σε χώρα όπου υπάρχει φόβος δίωξής του. Επίσης διασαφηνίζει ποια άτομα ή ομάδες ατόμων δεν καλύπτονται από τη Σύμβαση. Σε συνδυασμό δε με το Πρωτόκολλο του 1967, αφαιρεί τους γεωγραφικούς και χρονικούς περιορισμούς που έθετε η αρχική Σύμβαση σύμφωνα με τους οποίους μόνο άτομα που εμπλέκονταν στα γεγονότα που συνέβησαν στην Ευρώπη πριν την 1η Ιανουαρίου του 1951, μπορούσαν να υποβάλλουν αίτηση ασύλου. Το άρθρο 1 της Σύμβασης λοιπόν, καθορίζει ακριβώς το ποιος είναι ο πρόσφυγας. Είναιτοάτομοπουβρίσκεταιεκτόςτηςχώραςκαταγωγήςτουήτουτόπουκατοικίαςτουκαιέχειδικαιολογημένοφόβοδίωξηςγιαλόγουςφυλής,θρησκείας,εθνικότητας,συμμετοχήςσεορισμένηκοινωνικήομάδαήλόγωπολιτικώνπεποιθήσεωνκαιεξαιτίαςαυτούτουφόβουδίωξηςαδυνατείήδενεπιθυμείνααπολαμβάνειτηνπροστασίααυτήςτηςχώραςήτηνεπιστροφήσ’αυτήν. Κύρια υπεύθυνες για την προστασία των προσφύγωνείναι οι χώρες υποδοχής. ΟιχώρεςπουέχουνυπογράψειτηΣύμβασητου1951είναιυποχρεωμένεςνατηρήσουντουςόρουςτης. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, διατηρεί ρόλο ”παρατηρητή” στην όλη διαδικασία, επεμβαίνοντας, εάν χρειάζεται, για να βεβαιωθεί ότιστουςπραγματικούςπρόσφυγεςθαχορηγηθείάσυλοκαιδενθαεξαναγκαστούνναεπιστρέψουνσεχώρεςόπουηζωήτουςκινδυνεύει. Εδώ γεννάται και το ζέον τούτες τις ημέρες ερώτημα: Η Σύμβαση ρυθμίζει και τα μεταναστευτικά κύματα; Η απάντησις είναι σαφής, ρητή και μη επιδεχομένη οιασδήποτε άλλης ερμηνείας, δίδεται δε, από επίσημο κείμενο της Υπάτης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, έχουσα επί λέξει:  «Όχι.Εκατομμύρια”οικονομικών”ήάλλωνμεταναστώντατελευταίαχρόνιαεπωφελήθηκαναπότηβελτίωσηστηνεπικοινωνίαγιανααναζητήσουνμιακαλύτερηζωήσεάλλεςχώρες,κατάκύριολόγοδυτικές.Δενθαπρέπειωστόσονασυγχέονταιμετουςπρόσφυγεςοιοποίοιτρέπονταισεφυγήφοβούμενοιγιατηζωήτουςκαιόχιαπλώςγιαοικονομικούςλόγους.Οικυβερνήσειςπρέπεινααντιμετωπίζουναυτάταπροβλήματαμεδύοδιαφορετικούςτρόπους-ταθέματατωνπροσφύγωννααντιμετωπίζονταιμέσωτωνδιαδικασιώνασύλουκαιναδιαχωρίζονταιαπόταπροβλήματατηςμετανάστευσης.Πώςη‘YπατηΑρμοστείαδιαχωρίζειτουςπρόσφυγεςαπότουςοικονομικούςμετανάστες;Έναςοικονομικόςμετανάστηςεγκαταλείπειτηχώρατουμετηθέλησήτουπροςανεύρεσημιαςκαλύτερηςζωής,συνεχίζονταςνααπολαμβάνειτηνπροστασίατηςχώραςτου/της.Έναςπρόσφυγαςδενέχειεπιλογέςότανεγκαταλείπειτηχώρατουεξαιτίαςτουφόβουδίωξης». Οι πρόσφυγες λοιπόν είναι τα παραπάνω περιγραφόμενα πρόσωπα, τα οποία χρήζουν προστασίας, η οποία και θα πρέπει υποχρεωτικά, κατά τους όρους της Συμβάσεως να τους παρέχεται, από το κράτος υποδοχής τους. Μία υποχρέωση και μόνον έχει ο πρόσφυγας η οποία συνίσταται στο να σέβεται τους νόμους και τους κανονισμούς της χώρας ασύλου.

ΙΙ.

1.Με βάση όλα τα παραπάνω, το Κράτος υποδοχής πρέπει αμέσως και χωρίς καμμία καθυστέρηση, να δεχθεί τους εισερχομένους αλλοδαπούς, να τους παράσχει αξιοπρεπές κατάλυμα στον τόπο που αυτοί εισήλθαν, να προβεί στην καταγραφή και στους κατάλληλους ιατρικούς και υγειονομικούς ελέγχους, αφ΄ενός  για λόγους υγείας των ιδίων των αλλοδαπών και αφ΄ετέρου για λόγους δημοσίας υγείας και, εν συνεχεία, με βάση την Σύμβαση της Γενεύης και το Πρωτόκολλο του 1967, να γίνει η εξέταση των αιτημάτων επί τόπου και να υπάρξει η πρώτη κρίσις αναφορικά με τον διαχωρισμό τωνπροσφύγων και των μεταναστών. Πολλοί θα αναρωτηθούν, περί του πως είναι δυνατόννα γίνει αυτός ο διαχωρισμός, όταν οι αιτούντες δεν έχουν ταξιδιωτικά έγγραφα από ταοποία να προκύπτει ο τόπος καταγωγής τους, όταν λ.χ. ομιλούν την Αραβική γλώσσα, ηοποία ομιλείται στην Μέση Ανατολή, στην Β. Αφρική κοκ., ή όταν έχουν κοινά κοινωνικά-ανθρωπολογικά ή πολιτιστικά χαρακτηριστικά. Η απάντηση συνίσταται στο ότι όλα τα παραπάνω, τα στελέχη των Υπηρεσιών Ασύλου είναι σε θέση να τα επιλύσουν, αφού διαθέτουν όχι μόνον νομική αλλά και ευρύτερη γνώση, κατέχουν δε και εφαρμόζουν και τις ανάλογες τεχνικές που τους επιτρέπουν να ασκούν τα καθήκοντά τους με πληρότητα και κυρίως αντικειμενικότητα. Όλη η προπεριγραφείσα διαδικασία, απαιτεί την αγαστή συνεργασία της Αστυνομίας, των στελεχών της Υπηρεσίας Ασύλου, των υπηρεσιών Υγείας, της Περιφέρειας, της Πρωτοβάθμιας Τοπικής Αυτοδιοίκησης και βεβαίως των κατοίκων των περιοχών στις οποίες λαμβάνουν χώρα όλα τα παραπάνω. 

2.Σε τι χώρους, μπορεί το Κράτος Υποδοχής να υλοποιήσει τις εν λόγω, κρίσιμες διαδικασίες για τον πραγματικό πρόσφυγα, ο οποίος θα παραμείνει εν ασφαλεία σε αυτούς για το χρονικό διάστημα που απαιτείται για την χορήγηση του καθεστώτος του πρόσφυγα ή της για ανθρωπιστικούς λόγους παραμονής του στην Χώρα Υποδοχής; Προτού δώσουμε την, κατά την γνώμη μας,  απάντηση, σας παραθέτουμε απόσπασμα του Γαλλικού Τύπου του 2016. «ΣύμφωναμεδηλώσειςτουπρόεδρουτηςΓαλλίας5.000έχουναπομακρυνθείαπότοΚαλαίκιέχουνμείνειεκεί1.500ασυνόδευτοιανήλικοι,οιοποίοιθαμεταφερθούνσύντομασεάλλακέντραυποδοχής.ΟΟλάντέστειλεμήνυμαστηΒρετανίαπωςπρέπεινααναλάβειτιςευθύνεςτηςγιατηφροντίδατωνανηλίκωντουΚαλαί. ΜεβάσητοθεσμικόπλαίσιοτηςΕυρωπαϊκήςΈνωσης,ηΒρετανίαπρέπειναπαραλάβειασυνόδευτουςανήλικουςπουέχουνοικογενειακούςδεσμούςστηχώρα.Έχειδεχθείέωςτώρα274παιδιά.ΣτηΓαλλίαυπάρχουν450κέντραυποδοχήςταοποίαφτιάχτηκανγιατουςπρόσφυγεςκαιτουςμετανάστεςτουΚαλαί.Οι1000περίπουμετανάστες​καιπρόσφυγεςπουαρνήθηκανναπάνεστακέντρα,έστησανσκηνές,στοβορειοανατολικόΠαρίσικαισυγκεκριμέναστηνευρύτερηπεριοχήΣτάλινγκραντ,στο19οδιαμέρισματουΠαρισιού».  Ο τότε Πρόεδρος της Γαλλίας, εν συνεχεία εφάρμοσε στην πράξη το νόμο, κάνοντας ό,τι και στο Καλαί, για την απομάκρυνση των αλλοδαπών από το Παρίσι. Το ίδιο θα πρέπει να γίνει στην Ελλάδα. Δηλαδή, στους τόπους εισόδου να δημιουργηθούνελεγχόμενα κέντρα υποδοχής, ήτοι δομές φιλοξενίας, που προορίζονται τόσο για τους αιτούντες άσυλο, όσο και για εκείνους που τελούν είναι υπό εθελουσία επιστροφή. Σε αυτές τις δομές, δεν περιλαμβάνονται τα προαναχωρησιακά κέντρα κράτησης, που ανήκουν στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Δημόσιας Τάξης και Προστασίας του Πολίτη. Οι εν λόγω δομές, υπάγονται στο Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής και υποστηρίζονται από την Ελληνική Αστυνομία για την αποφυγή προβλημάτων τάξης καιδημόσιας ασφάλειας στις περιοχές που λειτουργούν. Πρόκειται για ανοικτές, αλλά φυλασσόμενες και ελεγχόμενες δομές, όπου παρέχεται η αναγκαία φιλοξενία, είτε μέχρινα κριθεί το αίτημα για την χορήγηση του καθεστώτος ή μη του πρόσφυγα είτε μέχρι να υλοποιηθεί η μετεγκατάσταση του αλλοδαπού σε χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μέσω του συστήματος relocation ή η επιστροφή στις χώρες καταγωγής του μέσω χρηματοδοτούμενων από την Ευρωπαϊκή Ένωση προγραμμάτων εθελούσιας επιστροφής. Πρότυπο γι’ αυτές τις δομές αποτελεί η Δομή Φιλοξενίας του Ελαιώνα στην Αττική, που έχει αποτελέσει παράδειγμα καλής πρακτικής στην Ελλάδα και στην Ευρώπη. Αυτού του είδους οι δομές φιλοξενίας, κάθε άλλο παρά αποτελούν «στρατόπεδα συγκέντρωσης», όπως τα αποκαλούν οι οψίμως ευαισθητοποιηθέντες  δικαιωματιστές. Στα Κέντρα αυτά λοιπόν, θα εγκαθίστανται οι αλλοδαποί, για όσο χρόνο απαιτηθεί για να ταυτοποιηθούν και να εξεταστεί το αίτημά τους περί ασύλου, σύμφωνα με τα οριζόμενα στην Σύμβαση της Γενεύης, την ΕΣΔΑ, το νόμο περί Ασύλου (ν. 4636/2019) και τις σχετικές Ευρωπαϊκές Οδηγίες (2011/95/ΕΕ & 2013/33/ΕΕ). Εκείνοι που θα τυγχάνουν της προστασίας της Χώρας Υποδοχής, θα προωθούνται αμέσως στηνκυρίως Χώρα, απολαμβάνοντας των νομίμων δικαιωμάτων του καθεστώτος του πρόσφυγα ή του δικαιουμένου επικουρικής (ανθρωπιστικής) προστασίας. Οι μη λαμβάνοντες το καθεστώς της Σύμβασης, θα πρέπει, επίσης αμέσως, να επιστρέφονται στην Χώρα από την οποία εισήλθαν παρανόμως στην Ελλάδα. Συνήθως, αν όχι πάντα στην Τουρκία, η οποία άλλωστε «δεσμεύεται» με την περί αυτού συμφωνία που έχει συνάψει με την ΕΕ. Αυτά τα ολίγα σε επίπεδο εννοιών πρωτίστως και διαδικασιών.

3.Συμπερασματικά, το υπάρχον πρόβλημα, απαιτεί λύση, προς χάριν της Ελλάδος, της Ευρώπης και κυρίως όλων εκείνων, των ατυχών, που εγκατέλειψαν τις εστίες τους όχι γιατί το θέλησαν αλλά γιατί αναγκάσθηκαν. Και η λύση είναι η παραπάνω και μόνον. Όλα τα άλλα, περί ανοικτών συνόρων ή ανυπαρξίας συνόρων και ανοικτών – ανεξελέγκτων δομών κ.λπ., όπως η ίδια η ζωή κατέδειξε, δεν λύνουν, ούτε διατηρούν, αλλά επιτείνουν το πρόβλημα σε όλα τα επίπεδα. Παράδειγμα, η λίαν πρόσφατη εργαλειοποίηση του Προσφυγικού από τον Ρ.Τ. Ερντογάν, στα πλαίσια της απέλπιδας προσπάθειάς του να λύσει προβλήματα, που ο μεγαλοιδεατισμός και νεοοθωμανισμός του εδημιούργησαν.