Έμφυλη βία: η μάστιγα που πρέπει να γίνει παρελθόν

Η είδηση του τραγικού θανάτου της 33χρονης Βρετανίδας Sarah Everard, η οποία το βράδυ της 3ης Μαρτίου, απήχθη, βιάστηκε και δολοφονήθηκε καθώς γυρνούσε στο σπίτι της στο Λονδίνο, κάνει εδώ και ημέρες το γύρο των ΜΜΕ, ανοίγοντας για ακόμη μία φορά τη συζήτηση που δεν έπρεπε να έχει κλείσει ποτέ, αυτή της έμφυλης βίας. Πώς μπορούμε εξάλλου να θεωρούμε πως η συζήτηση έχει λήξει, όταν το πρόβλημα όχι μόνο δεν έχει λυθεί, αλλά είναι μάλιστα και πάρα πολύ υπαρκτό;

Αν αναλογιστούμε τις καθημερινές συμπεριφορές στη σύγχρονη κοινωνία μας, που πολλές φορές συγκαλυμμένες με το βολικό περιτύλιγμα της πλάκας κρύβουν αντιλήψεις βαθύτατα ρατσιστικές, στο όριο του μισογυνισμού, θα συνειδητοποιήσουμε πως το να μιλάμε για κεκτημένη ισότητα και ουσιαστικά ίσα δικαιώματα μεταξύ των δύο φύλων είναι τουλάχιστον υποκριτικό. Ο κύκλος της έμφυλης βίας ξεκινάει από μία πλάκα ή από μία βαθιά ριζωμένη προκατάληψη εις βάρος του γυναικείου φύλου που αναπαράγεται σε μια παρέα, και κλείνει με το βιασμό ή τη δολοφονία μιας γυναίκας από κάποιον που δεν έκανε πλάκα, που εκχώρησε στον αρρωστημένο του εαυτό το δικαίωμα να “χρησιμοποιήσει” το σώμα, να τραυματίσει την ψυχή ή ακόμη και να αφαιρέσει τη ζωή ενός άλλου ανθρώπου – στην προκειμένη περίπτωση μιας γυναίκας.

Η προσπάθεια λογικής επεξήγησης ωστόσο μιας τέτοιας ακραίας συμπεριφοράς ίσως και να μην έχει νόημα, καθώς αυτή έχει διαμορφωθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό πάνω στην ίδια την αντίληψη της ανισότητας και της υπεροχής του ανδρικού φύλου, και δυστυχώς μάλλον είναι πολύ αργά για να αλλάξει. Μπορεί όμως να γίνει τόσο εξόφθαλμα μειοψηφική, να περιθωριοποιηθεί σε τέτοιο βαθμό από το κοινωνικό σύνολο, που ο εν δυνάμει επικίνδυνος υποστηρικτής της δε θα την υιοθετήσει ποτέ. Και αυτό μπορεί να πραγματοποιηθεί εάν απορριφθούν σε κάθε επίπεδο τα στερεότυπα και οι αναχρονιστικές αντιλήψεις σε σχέση με το γυναικείο φύλο, από όλους – γυναίκες και άνδρες.

Με τραγική αφορμή την κακοποίηση και τη βίαιη δολοφονία της Sarah, αποκαλύπτεται μία ίσως κρυφή, αλλά καθοριστική παράμετρος του προβλήματος της έμφυλης βίας: τοεπικοινωνιακό χάσμα μεταξύ των δύο φύλων. Δε συζητάμε και δε συζητάμε αρκετά αυτά που μας αφορούν. Πόσο συναισθάνθηκαν τα κορίτσια και οι γυναίκες τις λεπτομέρειες της επιστροφής της Sarah στο σπίτι της, και πόσο αμήχανα αποστασιοποιημένα βρέθηκαν τα αγόρια και οι άνδρες από αυτές; Και όταν γράφω “λεπτομέρειες”, δεν εννοώ τις λεπτομέρειες της τραγικής κατάληξης, αλλά αυτό που θα έπρεπε να είναι μία απλή πραγματικότητα: η επιστροφή στο σπίτι. Τα κορίτσια και οι γυναίκες σήμερα έχουν να μοιραστούν μία ιστορία φόβου, μία ιστορία όπου κατά την επιστροφή στο σπίτι το βράδυ ένιωσαν να απειλούνται, σκέφτηκαν πως πρέπει να επιταχύνουν το βήμα τους ή να κρατήσουν καλύτερα τα κλειδιά στο χέρι, που ευχήθηκαν να φορούσαν φλατ παπούτσια ή που πανικοβλήθηκαν στην προσπάθειά τους να σκεφτούν εναλλακτικές διαδρομές ή εξόδους από το χώρο στον οποίο βρέθηκαν. Και αυτός είναι ο κανόνας.

Την ίδια στιγμή, είναι λογικό αυτή η πραγματικότητα να ακούγεται υπερβολική ή παράλογη ή “η εξαίρεση στον κανόνα”, στα αυτιά των φυσιολογικών ανδρών και αγοριών. Και όταν γράφω “φυσιολογικών”, αναφέρομαι στα αγόρια και τους άνδρες που έχουν απαλλαχθεί από τα κόμπλεξ του παρελθόντος περί ανδρισμού, που απορρίπτουν τις κοινωνικές νόρμες σε σχέση με το ανδρικό φύλο και τα διάφορα αναχρονιστικά χαρακτηριστικά του και που δεν αντιλαμβάνονται τη γυναίκα ως κατώτερη ή ως περιουσία, αλλά ως συνοδοιπόρο και ίση. Τους ανθρώπους δηλαδή που δεν μπορούν να διανοηθούν πως σήμερα αυτή η κατάσταση αποτελεί καθημερινό άγχος για το αντίθετο φύλο, ούτε το ότι υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω που το υποβάλλουν σε αυτό το σιωπηλό μαρτύριο. Φυσιολογικά αγόρια και φυσιολογικοί άνδρες, που τα κορίτσια και οι γυναίκες της ζωής τους, τους αντιλαμβάνονται ως συμμάχους στην προσπάθεια για ουσιαστική ισότητα. Εκκινώντας το διάλογο και γνωστοποιώντας το πρόβλημα, κανένας εν δυνάμει σύμμαχος δε θα ξαναβρεθεί σκεπτικός απέναντι σε αυτό.

“[…] she is the Other at the heart of a whole whose two components are necessary to each other.” Στο βιβλίο της “The Second Sex”, η Simone de Beauvoir περιγράφει με αυτά τα λόγια την πραγματικότητα που βίωνε κατά τη μεταπολεμική περίοδο το γυναικείο φύλο. Και όντως, το γυναικείο φύλο έχει υπάρξει για πάρα πολύ καιρό “το άλλο”, “το δεύτερο”, “το μη αυτόνομο”, “το αντικείμενο”. Έχει υπάρξει θύμα μανιώδους βίας και συνεχίζει να αποτελεί τέτοιο σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης – σε χώρες που το μισθολογικό χάσμα μεταξύ των φύλων δεν υφίσταται καν σαν έννοια, γιατί οι γυναίκες δεν έχουν κατοχυρώσει ακόμη στην πράξη το δικαίωμά τους στην εργασία καιπου η σωματική βία μετριέται σε υποχρεωτικές κλειτοριδεκτομές. Ως πολίτες μιας δυτικής κοινωνίας πρέπει να πολεμάμε καθημερινά την έμφυλη βία – γιατί αυτή είναι ο πραγματικός εχθρός και για να είναι η Sarah το τελευταίο θύμα του.