Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για την ανατροπή της προστασίας του συνταγματικά κατοχυρωμένου δικαιώματος των γυναικών στην άμβλωση

Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ για ανατροπή του νομικού πλαισίου το οποίο τα τελευταία σχεδόν 50 χρόνια προστάτευε το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση, έχει προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων στη χώρα και σοκ στο δυτικό κόσμο. Η απόφαση επιτρέπει στις Πολιτείες να νομοθετούν σε σχέση με τις αμβλώσεις και να τις απαγορεύουν ακόμη και καθολικά, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, οι οποίες δεν έχουν σε καμία περίπτωση να κάνουν με το δικαίωμα της γυναίκας στην επιλογή της κύησης και της αυτοδιάθεσης του σώματός της. Ιδίως Αφροαμερικανίδες, όπως και Αμερικανίδες ισπανικής καταγωγής και άλλων εθνικών ομάδων στις ΗΠΑ, αναμένεται να είναι τα μεγαλύτερα θύματα αυτής της απόφασης, όπως και κάθε απόφασης και νόμου που διαχωρίζει τους πολίτες με βάση το φύλο τους. 

Το νομικό πλαίσιο της συνταγματικής κατοχύρωσης του δικαιώματος των γυναικών στην άμβλωση στις ΗΠΑ είχε οριστεί με την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου για την υπόθεση Roe v. Wade, το 1973, αναγνωρίζοντάς το ως κομμάτι του δικαιώματός τους στην ιδιωτικότητα, το οποίο και προστατεύεται ρητώς από την 14η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος. 

Σχεδόν 50 χρόνια αργότερα, ο υπερσυντηρητικός Δικαστής Alito γράφει στο υπόμνημα που ο ίδιος συνέταξε για την πλειοψηφική απόφαση του Δικαστηρίου (6-3) πως “η απόφαση για την υπόθεση Roe v. Wade ήταν εξ’ αρχής εξωφρενικά λάθος”. Το συνταγματικό δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση αφαιρείται με πρωτοφανή τρόπο και οι σχετικοί με την απαγόρευση των αμβλώσεων πολιτειακοί νόμοι τίθενται άμεσα σε εφαρμογή, θέτοντας σε κίνδυνο τη ζωή και την υγεία εκατομμυρίων γυναικών στις ΗΠΑ. Εκατομμύρια γυναίκες δεν μπορούν να ελέξγουν πλέον τη μοίρα του ίδιου τους του σώματος, ενώ είναι δεδομένο το ότι πολλές από αυτές θα στραφούν σε μη ασφαλείς τρόπους για να προβούν σε αμβλώσεις, με απρόβλεπτες συνέπειες για τη ζωή και την υγεία τους. Οι πολιτειακοί νόμοι θα αναγκάσουν γιατρούς να “παρανομήσουν” για να περιθάλψουν γυναίκες που χρειάζονται τη βοήθειά τους, καθώς “έχασαν” το δικαίωμά τους στην επιλογή, στην ιδιωτικότητα και στην αυτονομία. Και όλα αυτά είναι σίγουρο πως θα συμβούν, όπως συνέβαιναν μέχρι και το 1973.

Η θύελλα αντιδράσεων που ξεσηκώθηκε με την απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου βρίσκει τις Αμερικανίδες να διαδηλώνουν σε όλη τη χώρα για το δικαίωμα τους στην επιλογή και την αυτοδιάθεση: γυναίκες που έχουν λιγότερα δικαιώματα και λιγότερες ελευθερίες από τις μητέρες τους, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η Nancy Pelosi, Πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, στην δήλωση που έκανε, με την οποία και καταδικάζει την απόφαση. Η ρεπουμπλικανική πλειοψηφία του Δικαστηρίου αποφάσισε υπέρ της συντηρητικής ατζέντας του κόμματος, θεμελιωτής της οποίας υπήρξε ο πρώην Πρόεδρος Donald Trump, στην προσπάθεια να νομοθετήσει σε εθνικό επίπεδο κατά των αμβλώσεων. 

Βασική αξία ωστόσο των δικαστικών αρχών οφείλει να είναι ο αυτοπεριορισμός και η συγκράτηση από την αναγόρευση των προσωπικών θέσεων και προκαταλήψεων σε νομικές αρχές. Η πολυφωνία και η διαφορετικότητα είνα αυτές που μπορούν σήμερα να διασφαλίσουν τη λήψη αποφάσεων περισσότερο συμπεριληπτικών, γεγονός απαραίτητο. Αντίθετοι στην απόφαση ήταν οι 3 Δημοκρατικοί Δικαστές του σώματος, Δικαστίνες Sonia Sotomayor & Elena Kagan και Δικαστής Stephen Breyer, οι οποίοι έγραψαν πως η αυτή έρχεται “με θλίψη για αυτό το Δικαστήριο, αλλά κυρίως, για τα πολλά εκατομμύρια των Αμερικανίδων γυναικών που έχασαν ένα θεμελιώδες συνταγματικό τους δικαίωμα”.

Κάνοντας όμως ένα βήμα πίσω, γιατί γίνονται εξ αρχής προσπάθειες νομοθεσίας κατά των αμβλώσεων; Τα επιχειρήματα μίας μερίδας της αμερικανικής κοινωνίας (που συναντούμε και στη δική μας) σε σχέση με τα δικαιώματα του αγέννητου παιδιού, δεν μπορούν να αποτελούν εν έτει 2022 σοβαρά νομικά ερείσματα πάνω στα οποία χτίζονται υποθέσεις με βάση τις οποίες καταστρατηγούνται συνταγματικά δικαιώματα. Ίσως να ικανοποιούν κάποια προσκολλημένα στο παρελθόν αυτιά, αλλά δεν κάνουν τίποτα παραπάνω. Μία απόφαση που ελέγχει την κυριότητα των μισών πολιτών μιας Δημοκρατίας πάνω στο ίδιο τους το σώμα, δεν μπορεί παρά να βασίζεται σε κάποια διάκριση που αφορά ακριβώς αυτούς τους μισούς πολίτες και τους διαχωρίζει από τους υπόλοιπους μισούς — και η διάκριση αυτή δεν είναι άλλη από το φύλο τους. Τα δικαιώματα των γυναικών, ακόμη και στις κοινωνίες που αυτά έχουν κατακτηθεί, αποτελούν απειλή για τους συντηρητικούς εκπροσώπους τους, οι οποίοι εξακολουθούν να προσπαθούν να σαμποτάρουν τη νομική ισότητα των φύλων. Ένας νόμος που πραγματοποιεί λοιπόν διακρίσεις εις βάρος του ενός ή του άλλου φύλου, πώς μπορεί να αποτελεί πραγματικά δίκαιο νόμο;

Roe v. Wade

Η υπόθεση Roe v. Wade θεωρείται υπόθεση σταθμός στα δικαστικά χρονικά των ΗΠΑ. Το 1970, η ενάγουσα υπό το ψευδώνυμο Jane Roe κατέθεσε αγωγή κατά του Henry Wade, νομικού εκπροσώπου της Κομητείας του Dallas του Texas, αναφορικά με νομοθεσία της Πολιτείας που καθιστούσε την άμβλωση παράνομη, εκτός της περίπτωσης που την ενέκρινε γιατρός για να σωθεί η ζωή της εγκύου. Στην αγωγή, η Roe υποστήριξε ότι η νομοθεσία της Πολιτείας ήταν συνταγματικά ασαφής και περιόριζε το δικαίωμά της στην προσωπική ζωή και την ιδιωτικότητα, το οποίο και προστατεύεται από πληθώρα Τροπολογιών του Συντάγματος των ΗΠΑ.

Το 1973, το Ανώτατο Δικαστήριο με μία ιστορική απόφαση έκρινε πως το δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση εμπίπτει στο δικαίωμα της ιδιωτικότητας, το οποίο προστατεύεται από την 14η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος, και πως ένας πολιτειακός νόμος ο οποίος απαγορεύει την άμβλωση παραβιάζει το δικαίωμα αυτό. Το Ανώτατο Δικαστήριο αποφάσισε υπέρ του δικαιώματος των Αμερικανίδων στην άμβλωση, κατοχυρώνοντας νομικά με αυτόν τον τρόπο το δικαίωμά τους στη λήψη αποφάσεων για το ίδιο τους το σώμα και τα δικαιώματά τους πάνω σε θέματα αναπαραγωγικής υγείας, στο εξής πλαίσιο:

• Αναφορικά με το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, η Πολιτεία δεν μπορεί να νομοθετεί σχετικά με την άμβλωση. Σχετικές αποφάσεις μπορεί να λαμβάνει μόνο η έγκυος με το γιατρό της.
• Αναφορικά με το δεύτερο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, η Πολιτεία μπορεί να επιβάλλει κανονισμούς για την άμβλωση, σχετικούς όμως μόνο με την υγεία της εγκύου και όχι με την επιλογή της.
• Σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, η Πολιτεία μπορεί ρυθμίσει το νομικό πλαίσιο για τις αμβλώσεις ή να τις απαγορεύσει εντελώς, μόνο εφόσον οι σχετικοί νόμοι διαθέτουν εξαιρέσεις για περιπτώσεις όπου η άμβλωση κρίνεται απαραίτητη για την προφύλαξη της ζωής ή της υγείας της εγκύου.