Λίβανος: Το τότε, αίτιο του τώρα;

Ι. 1977-2005.

ι. Ο Λίβανος, είναι μια ορεινή παραθαλάσσια χώρα, μήκους από βόρεια προς νότια 220 χιλιομέτρων και πλάτους από 32 έως 55 χιλιομέτρων. Συνορεύει βόρεια και ανατολικά με τη Συρία, νότια με το Ισραήλ και δυτικά βρέχεται από τη Μεσόγειο. Έχει έκταση 10.400 τετραγωνικά χιλιόμετρα που είναι κατά το μεγαλύτερο μέρος ορεινή, εκτός από δύο πεδιάδες: μία παραλιακή στη Μεσόγειο, και την κοιλάδα Μπεκάα, ανάμεσα στα όρη Λίβανος και Αντιλίβανος. Στις 13 Απριλίου 1975 ξέσπασε στο Λίβανο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ φαλαγγιτών (δεξιών χριστιανών) και αριστερών Μουσουλμάνων Παλαιστινίων που κράτησε ως τις 18 Οκτωβρίου 1976, οπότε υπογράφτηκε ανακωχή στο Ριάντ της Σαουδικής Αραβίας. Οι συνέπειες του πολέμου αυτού, που επιδεινώθηκε με την επέμβαση συριακών και άλλων αραβικών δυνάμεων που υποστήριζαν τους Φαλαγγίτες, ήταν δυσμενείς. Ο πόλεμος αυτός κόστισε 6.000 νεκρούς, χιλιάδες τραυματίες και καταστροφή πόλεων. Οι αρχικές μάχες ανάμεσα στους φαλαγγίτες Καταέμπ και στους αριστεριστές, οι οποίοι βρέθηκαν να στηρίζουν τους Παλαιστίνιους που κατέφυγαν στον Λίβανο, δεν άργησαν να επεκταθούν, εμπλέκοντας αναγκαστικά το Ισραήλ και τη Συρία. Το παράδοξο είναι ότι οι Σύριοι, που κάποτε ήταν κυρίαρχοι στον Λίβανο λόγω της επέμβασης του Άσαντ στην περιοχή μετά τη δολοφονία του Kamal Jumblatt το 1977, τώρα φαίνεται να επιστρέφουν στην περιοχή ως πρόσφυγες. Επιπλέον, η PLO, που κάποτε είχε παίξει καθοριστικό ρόλο, υποχώρησε, ειδικά μετά τις αιματηρές σφαγές στη Σάμπρα και στη Σατίλα –την πιο ματωμένη και αμαρτωλή ιστορία του Λιβάνου– αφήνοντας στην εξτρεμιστική οργάνωση Χεζμπολάχ, που υποστηρίζεται από τους Σιίτες του Ιράν, τον έλεγχο της περιοχής. Με το σενάριο της προστασίας των φτωχών η Χεζμπολάχ έφτασε να ελέγχει το μεγαλύτερο μέρος του νότιου Λιβάνου, παίζοντας καθοριστικό ρόλο και στη διαμόρφωση του πολιτεύματος. Τον Ιούνιο του 1982 έγινε εισβολή Ισραηλινών, που κατέλαβαν το νότιο τμήμα της χώρας με σκοπό την εξόντωση των Παλαιστινίων. Οι ισραηλινές δυνάμεις αποχώρησαν το 2000. Ο Λίβανος βρισκόταν ουσιαστικά υπό συριακή κατοχή μέχρι το 2005, όταν ο συριακός στρατός αποχώρησε.

ιι. Ο Ραφίκ Χαρίρι ήταν πρωθυπουργός του Λιβάνου από το 1992 έως το 1998 και ξανά από το 2000 μέχρι τη στιγμή της παραίτησής του, στις 20 Οκτωβρίου 2004.

Η παραίτησή του ήταν επακόλουθη συνέπεια διαφωνίας του με τον τότε Πρόεδρο της χώρας, Εμιλ Λαχούντ. Ο Ραφίκ Χαρίρι δεν επιθυμούσε τις «υπηρεσίες» της Συρίας ως προστάτιδας δύναμης στον Λίβανο, αλλά ο Πρόεδρος ήταν «παιδί της Συρίας» αφού υποστηριζόταν από τον Μπασάρ αλ Ασάντ και θεωρούταν υπεύθυνος για τη δημιουργία καθεστώτος μυστικών υπηρεσιών με άλλοθι μια φιλική σχέση ανάμεσα στις δύο χώρες.

Στις 14 Φεβρουαρίου 2005, ώρα 12.56 μ.μ., ενώ ο Ραφίκ Χαρίρι κατευθυνόταν από τη Βουλή στην κατοικία του, δολοφονήθηκε στη Βηρυτό. Η αυτοκινητοπομπή του, αποτελούμενη από πέντε θωρακισμένες Mercedes, ανατινάχτηκε απέναντι από το παραλιακό ξενοδοχείο Saint George Hotel της πρωτεύουσας. Ως εκρηκτική ύλη χρησιμοποιήθηκαν 1.200 κιλά μίγματος τροτύλης, που σχημάτισε στο οδόστρωμα άνοιγμα τριών μέτρων βάθους και δέκα μέτρων πλάτους.

Τα σενάρια για το θάνατό του είναι αμέτρητα, από τον Λαχούντ ως ενορχηστρωτή έως τα παρακλάδια της Αλ Κάιντα και τη Μοσάντ, τις μυστικές υπηρεσίες του Ισραήλ. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ο θάνατος του Ραφίκ αλ Χαρίρι, ερευνάται μέχρι και σήμερα από το Ειδικό Δικαστήριο. Μάλιστα, στις δύο πρώτες εκθέσεις του, το ίδιο το Δικαστήριο, κάνει λόγο για ενδεχόμενη συμμετοχή της τότε κυβέρνησης και των μυστικών δυνάμεων της Συρίας, στην πιο άγρια επίθεση από το τέλος του εμφυλίου.

ΙΙ. 2020

Μετά από 15 χρόνια, στις 4 Αυγούστου 2020, πραγματοποιήθηκαν 2 φονικές εκρήξεις κοντά στο λιμάνι της Βηρυτού, οι οποίες χαρακτηρίζονται οι πιο ισχυρές που έχουν πραγματοποιηθεί μετά τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι. Οι νεκροί έχουν υπολογισθεί περίπου στους 135 και οι τραυματίες σχεδόν 4.000. Αιτία του δραματικού αυτού γεγονότος, φέρεται, κατά την επίσημη εκδοχή, ότι ήταν η έκρηξη εξαιρετικά εύφλεκτων υλικών και 2.750 τόνων νιτρικού αμμωνίου που φυλάσσονταν σε αποθήκες της περιοχής του κεντρικού λιμανιού της πόλης. Αυτό είναι το γεγονός και η δική μας πρώτη προσπάθεια, έγκειται στο να εξετάσουμε το τι πραγματικά μπορεί να συνετέλεσε στα όσα έγιναν και το εάν θα πρέπει να αναζητηθούν υπεύθυνοι, εάν πράγματι υπάρχουν.

ΙΙΙ. Τα σενάρια

Το λιμάνι της Βηρυτού θεωρείται από τους πιο διεφθαρμένους οργανισμούς στη χώρα, όπου πολιτικοί και οργανώσεις, συμπεριλαμβανομένης και της Χεζμπολάχ, θέλουν να κυριαρχήσουν.

α. Ο Χασάν Νασράλα, ηγέτης της Χεζμπολαχ, το 2016 είχε απειλήσει δημοσίως το Ισραήλ με μια αντίστοιχη καταστροφή δια του νιτρικού αμμωνίου. Η διαρροή διπλωματικών εγγράφων απέδειξε, ότι πράγματι ο Νασράλα είχε προμηθευτεί από τη Συρία αλλά και από ιρανικές εταιρείες, χιλιάδες τόνους νιτρικού αμμωνίου. Το νιτρικό αμμώνιο, πέραν της χρήσης του ως εκρηκτικός μηχανισμός, χρησιμοποιείται κατά κόρον στον τομέα της γεωργίας κι έτσι η ύπαρξή του θεωρείται βασική, αφού η Χεζμπολάχ έχει προσπαθήσει να ελέγξει το Υπουργείο Γεωργίας.

β. Η έχθρα με το Ισραήλ, είναι βασικό θεμέλιο ύπαρξης της Χεζμπολάχ. Είναι πιθανό να θεωρήσουμε πως το Ισραήλ πραγματοποίησε «ρουά ματ» παγιδεύοντας τη Χεζμπολάχ στο δικό της στημένο παιχνίδι, με βάση το νιτρικό αμμώνιο; Μπορεί να αποτελέσει βάσιμη θεωρία, το ότι οι εκρήξεις είναι Ισραηλινής προέλευσης, με στόχο οπλοστάσια της σιϊτικής οργάνωσης; Πάντως, όπως μετέδωσε η τηλεόραση του Ισραηλινού κοινοβουλίου (Κνεσέτ), το Ισραήλ δεν έχει καμία σχέση με τις εκρήξεις που σημειώθηκαν στον Λίβανο. Λίγο νωρίτερα, κυκλοφόρησαν φήμες περί πυραυλικής επίθεσης στο λιμάνι της Βηρυτού. Την ίδια ώρα και η Χεζμπολάχ αρνήθηκε επίσης ότι οι εκρήξεις ήταν αποτέλεσμα μιας επίθεσης πυραύλων. Ο υπουργός Εξωτερικών Γκάμπι Ασκενάζι, μιλώντας στο τηλεοπτικό κανάλι N12, είπε ότι η έκρηξη πιθανότατα οφείλεται σε κάποιο ατύχημα που ξεκίνησε με την εκδήλωση κάποιας πυρκαγιάς. Εκείνο που θα πρέπει να σημειωθεί είναι ότι τον Ιούνιο του 2020, παρατηρήθηκε και δεν διαψεύσθηκε, κλιμάκωση των Ισραηλινών επιδρομών σε Συρία και Λίβανο, με στόχο την αποδυνάμωση των προσπαθειών του Ιράν να ελέγξει τις περιοχές αυτές.

γ. Αν το ρουά ματ είναι βάσιμη θεωρία, οι Ισραηλινοί, έκαναν μια μεγάλη «χάρη» στη Χεζμπολάχ, αφού η τραγική έκρηξη αποτελεί τροχοπέδη στην πραγματοποίηση της δίκης για την δολοφονία του Χαρίρι. Αν είναι βάσιμη αυτή η θεωρία, τότε μιλάμε για έναν αντιπερισπασμό απέναντι στο γεγονός ότι, σήμερα, Παρασκευή 7/8/2020, επρόκειτο να αποφανθούν τα μέλη του ειδικού δικαστηρίου του ΟΗΕ για τη δολοφονία του Ραφίκ Χαρίρι, 15 χρόνια μετά, με πιθανούς ενόχους τη Συρία, τον Χασάν Νασράλα, ηγέτη της Χεζμπολάχ και τον Μπασάρ αλ Ασάντ. Η συνεδρίαση του Δικαστηρίου τελικά, αναβλήθηκε για τις 18/8.

IV. Οι δηλώσεις

Τα προαναφερθέντα σενάρια σχηματίστηκαν αμέσως μετά τις εκρήξεις. Την ίδια κιόλας μέρα, έγιναν δηλώσεις από την πλευρά της Κυβέρνησης Τραμπ, με δύο αξιωματούχους αντίθετους στην εκτίμησή του περί τρομοκρατικής ενέργειας. Το συμπέρασμα της κυβέρνησης είναι η ειπωμένη ανάφλεξη των τόνων νιτρικού αμμωνίου που φυλασσόταν για πολλά χρόνια σε αποθήκες της περιοχής. Ο υπουργός Εξωτερικών του Ισραήλ, όπως προείπαμε, Γκάμπι Ασκενάζι, δήλωσε πως πιστεύει την εκδοχή του τραγικού δυστυχήματος. Πολέμιοι του Ιράν, δηλαδή του βασικού συμμάχου της Χεζμπολάχ κάνουν λόγο για φυλασσόμενα πυραυλικά συστήματα της συγκεκριμένης οργάνωσης, κάτι που έχει ειπωθεί στο παρελθόν και από τον Ισραηλινό Πρωθυπουργό,Νετανιάχου.

V.Τα πρώτα συμπεράσματα

Συνθέτοντας όλα τα παραπάνω, καταλήγουμε στο ότι το ζήτημα του Λιβάνου είναι σύνθετο με πολλούς «παίκτες», διαφορετικών προελεύσεων και συμφερόντων. Η διαμάχη των σιϊτών και των σουνιτών, έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική ζωή του Λιβάνου και παράλληλα οι σχέσεις με το Ισραήλ είναι κάτι παραπάνω από τεταμένες. Η πάλαι ποτε «προστάτις δύναμις» Συρία δεν υφίσταται πλέον στον χάρτη, ενώ σημαντική χαρακτηρίζεται η προσπάθεια του Ιράν να αυξήσει την επιρροή της στην περιοχή, μέσω κυρίως οικονομικής βοήθειας την οποία είναι πρόθυμη να «προσφέρει», για να ενισχύσει τον, προ των πυλών του ΔΝΤ ευρισκόμενο, Λίβανο. Τέλος, η Κίνα προσπαθεί να αυξήσει την επιρροή της στην Ανατολική Μεσόγειο. Δεν είναι τυχαίο ότι μία νέα τακτική γραμμή δημιουργήθηκε μεταξύ της Κίνας και του Λιβάνου, η οποία εξυπηρετείται από το containership «CMA CGM Congo», χωρητικότητας 115.682 τόνων και συνδέει απ΄ευθείας την Κίνα με το λιμάνι της Τρίπολης, του δεύτερου μεγαλύτερου λιμένα του Λιβάνου. Μέσα από την δημιουργία της εν λόγω τακτικής γραμμής εκτιμάται ότι οι εμπορικές ροές από την Κίνα με προορισμό το λιμένα της Τρίπολης θα διπλασιαστούν τουλάχιστον. Τι σχέση μπορεί να έχουν όλα τα παραπάνω και εάν συνδέονται δεν το γνωρίζουμε αφού μόνον εκτιμήσεις μπορεί να γίνουν. Άλλωστε το γεγονός είναι πολύ πρόσφατο ενώ οι πληροφορίες περιορισμένες.

Όμως ακόμη κι αν οι παραπάνω εκτιμήσεις-υποθέσεις είναι αβάσιμες, είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς πως μια τέτοια τραγωδία ήταν ένα απλό δυστύχημα, ένα προϊόν ανικανότητας της κυβέρνησης να προστατέψει τη χώρα από τα επί σειρά ετών φυλασσόμενα χημικά-εκρηκτικά. Είτε αυτά ανήκουν στη Χεζμπολάχ, είτε κατασχέθηκαν από σουνίτες εξτρεμιστές, είτε οτιδήποτε άλλο απ’ όσα έχουν ειπωθεί, δε μπορεί να είναι τόσο απλό ένα τέτοιο ζήτημα, όταν τα μέτωπα αλλά και τα συμφέροντα είναι τόσα και οι αντιπαλότητες βαθειά ριζωμένες.

Μέχρι στιγμής βρίσκονται υπό κράτηση 16 ύποπτοι και οι Αρχές έχουν πάρει καταθέσεις από τουλάχιστον 18 λιμενικούς και τελωνειακούς υπαλλήλους και από εργάτες που συμμετείχαν στη συντήρηση της αποθήκης, σύμφωνα με το Reuters. Μάλλον όμως, δεν είναι τόσο απλή και προφανής η απάντηση του ερωτήματος, «ποιός και για ποιο λόγο;».