Μάτι, 4 χρόνια μετά

Τέσσερα χρόνια συμπληρώθηκαν το περασμένο Σάββατο από τη δολοφονικότερη πυρκαγιά στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, την τραγωδία στο Μάτι. Στο μνημόσυνο, που πραγματοποιήθηκε ανήμερα της μαύρης επετείου για τα 103 θύματα, ράγισαν ξανά οι καρδιές συγγενών και φίλων, για τους οποίους ο χρόνος έχει σταματήσει στην 23η Ιουλίου του 2018 — και έκτοτε ανεβαίνουν το δικό τους, καθημερινό Γολγοθά.

Σήμερα, οι συγγενείς των θυμάτων, όπως εξάλλου και η ελληνική κοινωνία στο σύνολό της, ζητούν από τη Δικαιοσύνη να αποφανθεί και να τιμωρήσει επιτέλους αυστηρά και αμετάκλητα τους ενόχους αυτής της ασύλληπτης τραγωδίας: από τον υπαίτιο για την έναρξη της φωτιάς μέχρι όλους όσους παίζουν ping pong με το μπαλάκι των ευθυνών για τη διαχείρισή της. Δυστυχώς όμως, αυτό έχει ήδη καθυστερήσει, και παράλληλα οι κατηγορίες έχουν πλέον λάβει πλημμεληματικό χαρακτήρα, όσο αδιανόητο κι αν ακούγεται αυτό, δεδομένης της τραγωδίας των 103 ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους με τον πιο βάναυσο τρόπο, και εκείνη των ανθρώπων που επιβίωσαν και ζουν έκτοτε με τα σημάδια της δολοφονικής πυρκαγιάς στο σώμα και στην ψυχή τους. Με την κατάθεση υπομνηματικής αναφοράς στον Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου, οι κάτοικοι του Ματιού προσπαθούν να υποστηρίξουν το προφανές και δίκαιο αίτημά τους για αντιμετώπιση της τραγωδίας ως κακούργημα.

Οι πρώτες ώρες της τραγωδίας και το πόρισμα του ανακριτή

Την 23η Ιουλίου του 2018 και ενώ ο ουρανός της Αττικής πνιγόταν ήδη από ένα σύννεφο καπνού, οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής που έφτασαν αρχικά στο σημείο δεν ήταν αρκετές, όπως ούτε και τα εναέρια μέσα που τις συνέδραμαν πολύ αργότερα: λάθη διαχείρισης και συντονισμού, που εξέθεσαν σε τεράστιο κίνδυνο όχι μόνο τους κατοίκους, αλλά και τους ίδιους τους πυροσβέστες που με αυταπάρνηση και ελλιπή μέσα ρίχτηκαν στη μάχη με τον πύρινο εφιάλτη, προσπαθώντας να σώσουν όποιον μπορούσαν — όπως κάνουν εξάλλου κάθε χρόνο όποτε και όπου τους ζητηθεί. Οι υπεύθυνοι για το συντονισμό των δυνάμεων και τη διαχείριση της κατάστασης την κρίσιμη στιγμή ήταν απόντες. Το πόρισμα του ανακριτή μιλάει για εγκληματική αμέλεια, αλλά και για το πώς θα μπορούσε η πυρκαγιά να έχει τουλάχιστον περιοριστεί — εάν όχι κατασβεσθεί —, εάν το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων είχε στείλει έγκαιρα εναέρια μέσα και συγκεκριμένα 3 ελικόπτερα πριν από τις 5:30μμ. Εκείνη την ημέρα όμως, στις 5:30μμ επιχειρούσε το πρώτο ελικόπτερο. 

Οι καταγγελίες των κατοίκων είναι γροθιά στο στομάχι: για το πώς κανείς δεν τους ενημέρωσε για εκκένωση, για το πώς δεν υπήρχε το 112, για το πώς κανένας δεν ανέλαβε την ευθύνη για να δώσει εντολή για την απομάκρυνση τους, για το πώς δόθηκε εντολή για κλείσιμο της Λεωφόρου Μαραθώνος με αποτέλεσμα να παγιδευτούν στο Μάτι, για το πώς δεν υπήρχαν επαρκή μέσα, ούτε σωστικά, ούτε πυροσβεστικά, ούτε εναέρια, και για το πώς το Μάτι εργαλειοποιείται πολιτικά έκτοτε από εκείνους που ευθύνονται για την τραγωδία και την απόλυτη καταστροφή του.

Σύμφωνα με το πόρισμα του ανακριτή, η Πυροσβεστική είχε την ευθύνη για την απομάκρυνση των πολιτών από τον οικισμό. Όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, οι υπεύθυνοι γνώριζαν πως δεν υπήρχαν επαρκή εναέρια μέσα, ενώ στις ημέρες που ακολούθησαν έγιναν προσπάθειες συγκάλυψης της τραγωδίας και των ευθυνών. Το ίδιο βράδυ, δε στήθηκε παρά ένα επικοινωνιακό show, σε σχέση με το οποίο ο ανακριτής αποφάνθηκε πως όλοι γνώριζαν ότι ήδη υπήρχαν νεκροί: ο πρώην Πρωθυπουργός και Πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέξης Τσίπρας, ο πρώην Υπουργός Δημόσιας Τάξης, Νίκος Τόσκας και ο Υπαρχηγός της Πυροσβεστικής, Βασίλης Ματθαιόπουλος, μεταξύ άλλων. Αναφέρεται επίσης ρητώς η ύπαρξη ενός δεύτερου παράλληλου συστήματος επικοινωνίας, το οποίο εξυπηρετούσε “άλλους σκοπούς”, πέραν της επικοινωνίας για το συντονισμό των δυνάμεων και τη σωστή ενημέρωση. Για αυτήν την επιχείρηση εξαπάτησης και συγκάληψης, ο κος Τόσκας αρνήθηκε να δεχτεί πως έγιναν λάθη.

Η πορεία της δίκης

Σήμερα, 21 άτομα εκ των αρχικά 27 κατηγορουμένων παραπέμπονται σε δίκη, μετά από εισαγγελική πρόταση, αντιμετωπίζοντας ωστόσο πλημμεληματικού χαρακτήρα κατηγορίες. Μεταξύ τους, η πρώην περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου, οι τότε Δήμαρχοι Μαραθώνα και Ραφήνας-Πικερμίου, Ηλίας Ψινάκης και Ευάγγελος Μπουρνούς, πρώην αξιωματούχοι της Περιφέρειας και της Πολιτικής Προστασίας, της Αστυνομίας και της Πυροσβεστικής. Οι αξιωματικοί της Πυροσβεστικής που αρχικά θα παραπέμπονταν στη δικαιοσύνη για κακουργήματα, δε θα παραπεμφθούν. 

Οι δικηγόροι των οικογενειών των θυμάτων, μεταξύ των οποίων και η πρώην Πρόεδρος της Βουλής και πρώην Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Ζωή Κωνσταντοπούλου, ζητούν την παρέμβαση του Εισαγγελέα του Αρείου Πάγου και δίωξη των υπευθύνων σε κακουργηματικό βαθμό. Η πληθώρα των στοιχείων εξάλλου υποδεικνύουν όχι μόνο κακούργημα, αλλά και την προσπάθεια συγκάλυψης του. Αντίστοιχη προσπάθεια για την απόδοση κακουργηματικού χαρακτήρα στα εγκλήματα του Ματιού έχει πραγματοποιήσει κατ’ επανάληψη και ο ανακριτής, με το Εφετείο όμως να την ακυρώνει. 

Η προσπάθεια αποποίησης των ευθυνών

Ο 65χρονος υπαίτιος για την έναρξη της φωτιάς (ο οποίος κατηγορείται για ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή, πρόκληση σωματικής βλάβης κατά συρροή και εμπρησμό από αμέλεια), τις αμέσως επόμενες ημέρες της τραγωδίας μιλούσε σε τηλεοπτικά συνεργεία και δημοσιογράφους παριστάνοντας και ο ίδιος το θύμα της πύρινης λαίλαπας που ο ίδιος ξεκίνησε. Η τότε περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου (η οποία κατηγορείται πλέον σε βαθμό πλημμελήματος για το αδίκημα της ανθρωποκτονίας από αμέλεια κατά συρροή διά παραλείψεως), περιορίστηκε στη δημιουργία προεκλογικού spot για τις εκλογές του 2019, εργαλειοποιώντας την τραγωδία στο Μάτι και επιμένοντας προκλητικά πως δεν είχε καμία απολύτως ευθύνη για τα όσα έγιναν. Τις επόμενες ημέρες, ο κυβερνητικός εταίρος και τότε ΥΕΘΑ, Πάνος Καμμένος, βρέθηκε στο Μάτι όπου δεν παρέλειψε να κατηγορήσει τους ίδιους τους κατοίκους για την τραγωδία — χαρακτηριστικό είναι το στιγμιότυπο με μία έφηβη κοπέλα που μόλις είχε χάσει φίλους της στη φωτιά, στην οποία ο κος Καμμένος έκανε διάλεξη για το πολεοδομικό σχέδιο του οικισμού. Αυτά ήταν μερικά μόνο από τα χυδαία επικοινωνιακά σκηνικά που είδαμε εκείνες τις ημέρες, πολιτικά και μη, με τα οποία κάποιοι από τους υπεύθυνους της τραγωδίας προσπάθησαν να αποποιηθούν τις ευθύνες τους, όταν οι συγγενείς των θυμάτων δεν ήξεραν ακόμη την τύχη των δικών τους. 

Η πολιτική ευθύνη είχε σπάσει όμως σε χίλια κομμάτια για να μην την αναλάβει τελικά κανείς. Καμία παραίτηση και καμία συγγνώμη δε θα έφερνε πίσω τους αδικοχαμένους συμπολίτες μας, ούτε θα απάλυνε τον πόνο των δικών τους ανθρώπων. Θα αντανακλούσε όμως τις αξίες ενός πολιτικού συστήματος που αντιλαμβάνεται και χαρακτηρίζεται από ενσυναίσθηση. Ελλείψει των παραπάνω, το μόνο που εισέπραξε η κοινωνία ήταν πολιτική αναλγησία.