Την Παρασκευή 6 Μαρτίου του 2020 το Myrtillo φιλοξένησε μία ξεχωριστή έκθεση τέχνης, αυτή της Μνημοσύνης. Το πολυαγαπημένο καφέ της Πανόρμου έδωσε το χώρο του στην ομάδα της Hellenic Youth Participation για να παρουσιάσει τα έργα της. Εγώ είχα τη χαρά όχι μόνο να παρευρεθώ σε αυτή την πανέμορφη έκθεση, αλλά και να μιλήσω τόσο με την Ελένη Καρδαμίτση, η οποία έχει αναλάβει τη συγκεκριμένη ομάδα, όσο και με κάποια από τα παιδιά της Μνημοσύνης και να μοιραστούν μαζί μου αυτή την εμπειρία τους.
Η Ελένη Καρδαμίτση είναι εκπαιδεύτρια βιωματικής μάθησης και ιδρυτικό μέλος της Hellenic Youth Participation. Έχει συμμετάσχει σε διάφορες εθελοντικές δράσεις, κυρίως εστιασμένες σε αυτό το αντικείμενο, ενώ έχει κάνει και το μεταπτυχιακό της στην κριτική της λογοτεχνίας και του πολιτισμού. Η Ελένη, λοιπόν, αφιέρωσε λίγο από το χρόνο της για να μας μιλήσει τόσο για τον οργανισμό όσο και για την Μνημοσύνη.
Η Hellenic Youth Participation είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός με σκοπό την ενδυνάμωση των νέων και τη δημιουργία δικτύων μεταξύ των ανθρώπων. Θέλουμε, δηλαδή, να δίνουμε την ευκαιρία σε άτομα να συνδεθούν σε διάφορα πλαίσια. Σαν οργανισμός έχουμε κομμάτι τέχνης, κομμάτι δια βίου μάθησης, κοινωνικής αλλαγής, σπορ, περιβάλλοντος· ασχολούμαστε με πολλά διαφορετικά θέματα.
Πότε και πως ξεκίνησε η Μνημοσύνη;
Η Μνημοσύνη είναι μία ομάδα στην οποία μέσα από την τέχνη μπορείς να δεις διαφορετικές πλευρές του εαυτού σου. Ξεκίνησε το 2016 ως μια συνεργασία από οργανισμούς από την Ιταλία, την Γερμανία, την Αυστρία, την Τουρκία, την Ισπανία και την Ελλάδα. Ήταν ένα ευρωπαϊκά επιδοτούμενο πρόγραμμα για τα πρώτα δύο χρόνια και η ιδέα πίσω από αυτό ήταν το πως μπορείς να δημιουργήσεις μέσα από την τέχνη χωρίς να χρησιμοποιήσεις μια συγκεκριμένη μέθοδο. Αποφασίσαμε να το δούμε ουσιαστικά μέσα από την πλευρά της έκφρασης, οπότε σε εκείνη τη φάση είχε τρεις θεματικές και τρεις εκθέσεις· ήταν η ταυτότητα, η γλώσσα και η χαρτογράφηση. Έκτοτε, για τέσσερα δηλαδή χρόνια, συνεχίζουμε να κάνουμε την ίδια ομάδα σταθερά. Το φετινό μας θέμα ήταν, όπως πάντα, η ταυτότητα σε συνδυασμό με την μεταμόρφωση.
Ποιοι είναι οι στόχοι του προγράμματος;
Γενικά δεν υπάρχουν κάποιοι στόχοι οι οποίοι θέτονται από εμάς. Αυτό που θέλουμε πρωτίστως είναι να υποστηρίξουμε την ομάδα να κάνει την έκθεση γιατί θέλει πολύ θάρρος αν ασχολείσαι με οτιδήποτε άλλο πέρα από το να είσαι καλλιτέχνης να αποφασίσεις να μπεις σε μία καλλιτεχνική ομάδα. Και να πληρώσεις κι όλας γι’ αυτό, γιατί χρειάζονται χρήματα για να εργάζονται όλοι αυτοί οι ειδικοί στον οργανισμό· ειδικοί όπως η Πάρβη Πάλμου που είναι ψυχοθεραπεύτρια, η Έλενα Καραμπούλα που είναι χοροθεραπεύτρια, η Ελένη Αλεξανδρή η οποία ασχολείται με το σχέδιο και διάφοροι άλλοι συνεργάτες. Έτσι, επιτυγχάνουμε τα παιδιά να έχουν πολλές προσλαμβάνουσες. Αυτό όμως που θέλω να πω είναι ότι ανεξαρτήτως του αποτελέσματος, αν η έκθεση είναι ή δεν είναι καλή, ο στόχος μας είναι η ομάδα να δεθεί και να μπορεί να δημιουργήσει.
Επομένως, τι ρόλο παίζει το δέσιμο στη Μνημοσύνη;
Το δέσιμο παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Υπάρχουν άτομα τα οποία δεν δένονται, δεν συνεχίζουν ή άτομα τα οποία στην αρχή δυσκολεύονται με το μοίρασμα ή την συχνότητα των συναντήσεων, αλλά υπάρχουν και άτομα τα οποία συνεχίζουν μέσα στα χρόνια. Νομίζω ότι, ιδιαίτερα μετά την έκθεση, αναπτύσσεται ένα δέσιμο μέσα από το οποίο ξέρεις ότι έχεις μοιραστεί κάτι σημαντικό. Εμείς δενόμαστε πολύ με τα άτομα που παίρνουν μέρος στις ομάδες μας, και στα προγράμματα του Erasmus, αλλά ιδιαίτερα στις ομάδες στις οποίες περνάμε μαζί τους ένα αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα. Επομένως δεν είναι απλά μια ομάδα για εμάς.
Τι είναι αυτό που παίρνετε εσείς από τα παιδιά της Μνημοσύνης;
Ο λόγος που ιδρύσαμε τον οργανισμό είναι ότι για εμάς η καθημερινότητα δεν χρειάζεται να είναι μόνο ώρες στις οποίες πας στη δουλειά ή είσαι στη σχολή, επιστρέφεις, τρως, κάνεις και ένα χόμπι και περνάει η μέρα. Θεωρούμε ότι υπάρχουν πολλά επίπεδα και το να έρθουμε πιο κοντά μεταξύ μας είναι πάρα πολύ σημαντικό. Προσωπικά παίρνω πολύ μεγάλη ικανοποίηση κάθε φορά βλέποντας τα άτομα αυτής της ομάδας να συμμετέχουν, να είναι ενεργά.
Τώρα που η κατάσταση στη χώρα, και γενικότερα στον κόσμο, δεν επιτρέπει τα δια ζώσης προγράμματα, ποιες είναι οι δράσεις της Hellenic Youth Participation;
Από την πρώτη εβδομάδα της καραντίνας ξεκινήσαμε τα «διαδικτυακά δημιουργικά Σάββατα» χωρίς να βγάζει ο οργανισμός κάτι από αυτό. Η ιδέα πίσω από αυτά είναι ότι μέσα από διαφορετικές θεματικές δίνουμε την ευκαιρία σε άτομα τα οποία είναι στο σπίτι και θέλουν να συνεχίσουν να είναι ενεργά, να κοινωνικοποιούνται και να δημιουργούν, να τα κάνουν όλα αυτά μέσα από «συναντήσεις» της μιάμισης ώρας, χωρίς κάποιο κόστος. Αφορούν θεματικές όπως είναι η δημιουργικότητα γενικά, η δημιουργική γραφή και το κολάζ, η σεξουαλική υγεία. Τώρα ετοιμάζουμε ένα workshop για το πως μπορείς να συγκεντρώνεσαι στο σπίτι και να μην χάνεται η προσοχή σου. Και οι ομάδες που δημιουργούνται ξεκινάνε με μία θεματική, αλλά συχνά αυτή αλλάζει. Βέβαια η μιάμιση ώρα δεν είναι αρκετή. Θα έπρεπε να είναι περισσότερο, αλλά φροντίζουμε η κάθε ομάδα να «συναντιέται» κάθε δεύτερο Σάββατο. Γιατί για να μπορέσει να γίνει και το δέσιμο χρειάζεται και η επανάληψη. Κι επειδή ακριβώς ο στόχος μας είναι να συνεχίζουν, κάποια άτομα από τις πρώτες ομάδες έχουν πάρει την πρωτοβουλία να ηγηθούν εκείνα των «συναντήσεων», καθώς ο οργανισμός αυτή τη στιγμή έχει δεκαοκτώ ομάδες, χωρίς καν να μετρήσουμε τις σταθερές ομάδες που προϋπήρχαν της κατάστασης αυτής. Με άλλα λόγια, δεν υπάρχει χρόνος. Το θέμα όμως που προκύπτει είναι ότι, όσο και να θέλουμε να υποστηρίξουμε τις ομάδες που έχουν ήδη δημιουργηθεί, πρέπει να δώσουμε την ευκαιρία και σε νέα άτομα τα οποία ίσως δεν το είδαν ή δεν τους άρεσε το κολάζ παραδείγματος χάριν. Γι’ αυτό προσπαθούμε να βγάζουμε κάτι καινούριο κάθε δεκαπέντε μέρες, για να μην μένει όλο αυτό σε ένα κλειστό κύκλο. Αναφορικά με το πως να πάρει κανείς μέρος στα workshops, κάθε Δευτέρα γίνεται ανακοίνωση με την καινούρια θεματική. Όποιος ενδιαφέρεται μας στέλνει μήνυμα στο inbox για περισσότερες πληροφορίες και αν τον ενδιαφέρει, συμπληρώνει την αίτηση. Σε γενικές γραμμές, συμμετέχουν στα workshop όλοι όσοι κάνουν την αίτηση. Απλά, ανάλογα με τη σειρά προτεραιότητας μπορεί να καθυστερήσει. Συνήθως το μέγιστο είναι δεκαπέντε μέρες.
Γιώργος: Έχω τελειώσει μηχανολόγος μηχανικός και εργάζομαι πάνω σε αυτό. Τώρα εκτός δουλειάς κάνω πολλά πράγματα. Κυρίως κοιτάω να είναι κάτι που να με εκφράζει και να μπορώ μέσα από αυτό να βγάλω ό,τι έχω μέσα μου. Ασχολούμαι με τη φωτογραφία, διαβάζω, γράφω.
Πως αποφασίσατε να πάρετε μέρος στη «Μνημοσύνη»;
Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης σας;
Τι πήρατε από αυτή την εμπειρία;
Μαρία: Εγώ το έχω το πρόγραμμα στο μυαλό μου σαν κάτι ανέλπιστα καλό και δεν ξέρω αν θα ήθελα να μπω σε αυτό με μία καινούρια ομάδα και να μην είναι εξίσου καλό. Αυτός είναι ο λόγος που είμαι σκεπτική. Αν μου έλεγες να μπω και του χρόνου με την ίδια ομάδα θα σου έλεγα σίγουρα ναι γιατί νιώθω αυτή την σύνδεση. Την ομάδα δεν θα ήθελα να την αφήσω.
Θέλω να κατακλειδώσω με αυτά τα όμορφα λόγια, με τα οποία έκλεισε η Ελένη τη συζήτηση μας:
«Προσωπικά πιστεύω ότι η τέχνη είναι ένα φοβερό εργαλείο, το οποίο μπορείς να χρησιμοποιήσεις και μόνος σου και συλλογικά. Και η Μνημοσύνη πήρε αυτή την μορφή και δεν ασχοληθήκαμε με καλλιτέχνες γιατί πιστεύω ότι ο καθένας και η καθεμία από εμάς κρύβει μέσα του έναν καλλιτέχνη. Και είναι κρίμα που το σχολείο δεν μας ενδυναμώνει με αυτό τον τρόπο σε μικρότερες ηλικίες. Αυτό που είναι σημαντικό είναι η έκφραση. Δεν έχει σημασία αν η γραμμή είναι ίσια ή αν η γραμμή τρεμοπαίζει. Το σημαντικό είναι ότι την τράβηξες τη γραμμή. Το ένα θέμα είναι αυτό. Το άλλο, το οποίο αφορά τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, είναι ότι ακούς ότι το πρώτο βιβλίο του τάδε συγγραφέα έγινε τρομερή επιτυχία και δημιουργείται μία ψευδαίσθηση ότι εσύ με την πρώτη φορά που θα γράψεις ή που θα είναι το αριστούργημα, ή καλύτερα να ασχοληθείς με κάτι άλλο. Κι αυτό είναι τελείως λάθος γιατί οτιδήποτε κι αν κάνεις δεν μπορείς να το κάνεις τέλεια με την πρώτη φορά. Κι αυτός είναι ένας τρόπος σκέψης που δεν βοηθάει κανέναν.
Για παράδειγμα, εγώ αποφάσισα τα δύο τελευταία χρόνια να μάθω να ζωγραφίζω, ενώ ήξερα ότι στο σχολείο δεν μπορούσα να κάνω τίποτα. Και τελικά μπορώ να ζωγραφίσω, απλά δεν μου είχε δείξει κανείς ότι αν θες να κάνεις ένα δέντρο θα τραβήξεις μία γραμμή, μετά άλλη μία δίπλα, θα ζωγραφίσεις και κάτι γύρω γύρω και το δέντρο είναι έτοιμο. Αλλά έπρεπε να το βλέπω απέξω το δέντρο και να το απεικονίσω στο χαρτί λες και έχω κληρονομικό χάρισμα. Κάποιοι έχουν, αλλά δεν έχουμε όλοι. Και επειδή μπορεί να μην έχεις γεννηθεί με ένα έμφυτο χάρισμα, θα ήθελα πάρα πολύ η κοινωνία μας να μπορούσε να σε αγκαλιάσει και να σου πει ότι το οτιδήποτε θελήσεις μπορείς να το κάνεις. Υπάρχουν τρόποι, για κάποιους είναι πιο εύκολο, για κάποιους είναι πιο δύσκολο, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορείς να το κάνεις»
Η Ρωσία στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου