Είχα την απίστευτη τύχη και τιμή να συναντήσω την Leora Kahn, κατά τη διάρκεια της 6ης Διεθνούς Θερινής Ακαδημίας Μέσων και Δημοσιογραφίας (THISAM) στη Θεσσαλονίκη, πέρσι το καλοκαίρι. Ήταν ανάμεσα στους διαπρεπείς ομιλητές και καλεσμένους των κυρίων Νίκου Παναγιώτου και Χρήστου Φραγκονικολόπουλου, Καθηγητών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, οι οποίοι διοργανώνουν τη Θερινή Ακαδημία. Η Leora Kahn ήταν εκεί για να μοιραστεί τις γνώσεις και την εμπειρία της με την ομάδα των νέων δημοσιογράφων, φοιτητών και επαγγελματιών στο χώρο των ΜΜΕ και της επικοινωνίας που συμμετείχαμε στο πρόγραμμα. Μας καθήλωσε όλους από την πρώτη στιγμή. Η Leora Kahn είναι Ιδρύτρια και Εκτελεστική Διευθύντρια του μη κερδοσκοπικού οργανισμού “PROOF: Media for Social Justice”, ο οποίος χρησιμοποιεί το φωτορεπορτάζ και την οπτική εξιστόρηση (visual storytelling) με σκοπό την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την οικοδόμηση της ειρήνης. Έχει εργαστεί ως photo editor για περισσότερα από 25 χρόνια. Έχει υπάρξει υπότροφος του Κέντρου Σπουδών Γενοκτονίας του Πανεπιστημίου Yale και επισκέπτρια Λέκτορας στην έδρα Cathy Cohen Lasry του Κέντρου Σπουδών Ολοκαυτώματος και Γενοκτονίας του Πανεπιστημίου Clark, ενώ είναι αποδέκτης της Adriane de Rothschild Fellowship για τη δράση της στον τομέα της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και Senior Specialist του Ιδρύματος Fulbright. Αν και εξαιρετικά αργοπορημένα (γεγονός για το οποίο της ζητάω προσωπικά συγγνώμη), η συνέντευξή μας δημοσιεύεται σε μία συγκυρία όπου η ανθρωπότητα γίνεται δυστυχώς για ακόμη μία φορά μάρτυρας μίας συνεχιζόμενης τραγωδίας, την οποία η Leora Kahn γνωρίζει πολύ καλά: ο εμφύλιος πόλεμος στο Σουδάν έρχεται 20 χρόνια μετά την έναρξη ενός από τα πιο αιμοσταγή εγκλήματα της εποχής μας, της γενοκτονίας του Drafur, την οποία η Leora Kahn έχει μελετήσει διεξοδικά, ενώ επίσης έχει επιμεληθεί και προσωπικά το βιβλίο “Drafur: Twenty Years of War and Genocide”. Αυτή, είναι η ιστορία της Leora και του “PROOF”.
– Κυρία Kahn, αρχικά θα ήθελα να μας εξηγήσετε τί είναι το “PROOF” και ποιος είναι ο σκοπός του.
Το “PROOF” είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που χρησιμοποιεί την οπτική αφήγηση (visual storytelling) με διάφορους τρόπους, έχοντας ως στόχο την κοινωνική αλλαγή. Σχεδιάζουμε εκθέσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα, μαθαίνουμε σε μαθητές Λυκείου πώς να χρησιμοποιούν την κάμερα ως εργαλείο για κοινωνική αλλαγή, έχουμε θεσπίσει το πρόγραμμα “The Moral Courage” στο Πανεπιστήμιο του Dayton, όπου φοιτητές στη διάρκεια ενός έτους μαθαίνουν πώς να χρησιμοποιούν καταθέσεις, μαρτυρίες και τη φωτογραφία, προετοιμάζοντας podcasts με σκοπό την κοινωνική αλλαγή. Χρησιμοποιούμε τα δεδομένα που συλλέγουμε για να δούμε εάν πράγματι υπάρχει αλλαγή. Θέλουμε να επηρεάσουμε τους ιθύνοντες, τους ανθρώπους που είναι υπεύθυνοι σε πολιτικό επίπεδο, και να υπάρξει τελικά αλλαγή στη συμπεριφορά. To “PROOF” ξεκίνησε ως διεθνής οργανισμός, αλλά έχουμε την έδρα μας στις Ηνωμένες Πολιτείες, και έτσι υλοποιούμε και εγχώρια projects. Αλλά δουλεύουμε κυρίως σε χώρες και περιοχές που έχουν πρόσφατα ζήσει συγκρούσεις, βία ή πόλεμο, χρησιμοποιώντας αυτό το εργαλείο για να φέρουμε αλλαγή.
– Πώς γεννήθηκε το “PROOF”; Ποιο ήταν το κίνητρό πίσω από τη δημιουργία του;
Πριν γίνω καθηγήτρια και ακαδημαϊκός δούλευα ως photo editor, και ως εκ τούτου έχω δουλέψει με πολλούς φωτορεπόρτερ. Έχω επίσης δουλέψει με επιζώντες του Ολοκαυτώματος. Αναρωτήθηκα τί μπορεί να κάνει κανείς για να αποτρέψει τη μαζική βία, για να αποτρέψει μελλοντικές γενοκτονίες. Ένας τρόπος για να το πετύχεις αυτό είναι με το να δείξεις στον κόσμο προηγούμενες γενοκτονίες και συγκρουσεις, να προσπαθήσεις να δείξεις τί συμβαίνει, να ενημερώσεις και να δώσεις τα εργαλεία για να μάθει κανείς γι αυτά τα ζητήματα. Προσπαθούσα να σκεφτώ τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε αυτό να γίνει με τη χρήση της φωτογραφίας και του visual storytelling, και κάπως έτσι γεννήθηκε το “PROOF”.
– Μπορείτε να μας μιλήσετε για ένα από τα πρώτα projects που πραγματοποιήσατε ως “PROOF”;
Ναι, θα σου πω για το πρώτο project που υλοποιήσαμε, στην Ρουάντα. Το πρώτο μου πτυχίο είναι πάνω στο Peacebuilding και στο Conflict Transformation (σ.σ.: οικοδόμηση ειρήνης και μετασχηματισμός εμπόλεμων ζωνών/συστημάτων από την εμπόλεμη κατάσταση σε κατάσταση ειρήνης). Ήθελα να δω το τί συνέβη στην Ρουάντα το 1994, όπου οι Hutus δολοφόνησαν περισσότερους από 700.000 Tutsis. Ήθελα να δω αυτό που ήξερα. Πήγα στην Ρουάντα το 2006. Σκεφτόμουν πως ο καλύτερος τρόπος για να αλλάξουμε τα πράγματα θα ήταν με το να δείξουμε ιστορίες των Hutus που έσωσαν Tutsis κατά τη γενοκτονία — να κοιτάξουμε τις θετικές ιστορίες. Το “PROOF” αναδεικνύει θετικές ιστορίες για να δημιουργήσει αλλαγή, και αυτό από μόνο του είναι πολύ σημαντικό. Το σκεπτικό είναι πως αντί να εστιάσουμε στους δολοφόνους, ας δείξουμε την άλλη πλευρά, το τί μπορούν να κάνουν οι άνθρωποι, ας δείξουμε ανθρώπους που σώθηκαν, ας δείξουμε το ότι ακόμη και σε πολύ, πολύ δύσκολες καταστάσεις μπορούμε να κάνουμε το σωστό και να ορθώσουμε το ανάστημά μας, μπορούμε να είμαστε upstanders. Εδώ στην Ελλάδα υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι που βοηθούν πρόσφυγες — θα αποκαλούσα αυτούς τους ανθρώπους upstanders. Οπότε θα έλεγα πως αυτό θέλαμε να πετύχουμε με εκείνο το πρώτο project, να αναδείξουμε την καλή πλευρά, τους upstanders. Θέλαμε να δείξουμε στους ανθρώπους στην Ρουάντα, στους Tutsis και στους Hutus, πως υπάρχουν καλοί άνθρωποι, οι οποίοι είναι πρότυπα και όλοι μας μπορούμε να αποφασίσουμε να συμπεριφερθούμε ανάλογα. Στην Ρουάντα, στο Ολοκαύτωμα, στην Βοσνία Ερζεγοβίνη, ήταν πάρα πολύ δύσκολο να πας ενάντια σε αυτό που έλεγε η κυβέρνησή σου. Εάν η κυβέρνησή σου έλεγε πως “οι Tutsis θα σας σκοτώσουν και δεν είναι τίποτα άλλο παρά σκουλήκια”, θα τους πίστευες εάν δε διέθετες κριτική ικανότητα, όμως υπήρχαν άνθρωποι που δεν πίστεψαν αυτό το αφήγημα και έκαναν το σωστό. Οπότε, η ιδέα ήταν να σχεδιάσουμε ένα project που θα χρησιμοποιούσε το storytelling, μαρτυρίες και τη φωτογραφία ως μέσο, το οποίο θα “ταξίδευε” στη χώρα και θα έλεγε την ιστορία αυτών των ανθρώπων. Υλοποιήσαμε αντίστοιχα projects στην Βοσνία Ερζεγοβίνη, στην Καμπότζη και στην Σρι Λάνκα. Σκοπεύαμε να κάνουμε το ίδιο και στο Ιράκ, αλλά ήταν πολύ επικίνδυνο.
– Γιατί εστιάζετε σε μεταπολεμικές ζώνες (post-conflict zones);
Δουλεύω μόνο σε post-conflict zones, γιατί είναι δύσκολο να αλλάξεις τα πράγματα μέσα στον πόλεμο, τη στιγμή που συμβαίνουν τα γεγονότα. Σκέψου την Ουκρανία — δε θα πάω τώρα στην Ουκρανία προσπαθώντας να καταγράψω μαρτυρίες Ρώσων που βοηθούν Ουκρανούς, δεν θα έχει κανένα αποτέλεσμα. Είναι θέμα χρόνου. Η ιδέα είναι πως οι θετικές ιστορίες μπορούν να δημιουργήσουν αλλαγή. Δε μαθαίνει κανείς ποτέ τίποτα συζητώντας για το κακό. Αντιθέτως, καταλαβαίνεις περισσότερα όταν μαθαίνεις γιατί οι άνθρωποι κάνουν το καλό. Αυτή είναι η φιλοσοφία μου. Αρκετές φορές είναι πολύ δύσκολο να το δούμε αυτό, λόγω όλων όσων συμβαίνουν στον κόσμο γύρω μας, αλλά είναι πραγματικά σημαντικό.
– Οπότε τί είναι αυτό που το “PROOF” κάνει διαφορετικά συγκριτικά με άλλους οργανισμούς, σε επίπεδο μαρτυριών;
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει τις μαρτυρίες: ως καταθέσεις για νομικούς σκοπούς και δίκες για παράδειγμα. Στο “PROOF” χρησιμοποιούμε τις μαρτυρίες για να βοηθήσουμε τους ανθρώπους με τους οποίους δουλεύουμε και είναι στα projects μας, για να δώσουμε σε αυτούς τους ανθρώπους φωνή. Για να το καταφέρουμε αυτό, το πρώτο βήμα είναι να ακούσουμε τις ιστορίες τους, γιατί και μόνο το να ακούσεις τις ιστορίες τους, τους δίνει μία διέξοδο, ένα βήμα. Εάν δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα άλλο, πάντα μπορούμε απλά να τους ακούσουμε. Η μέθοδος μας είναι να πηγαίνουμε στις κοινότητές τους, να ακούμε τα όσα έχουν να μας πουν με ενσυναίσθηση και κατανόηση, να τους κάνουμε να αισθανθούν άνετα, και να διασφαλίσουμε πως θα έχουν ό,τι χρειάζονται. Εάν δε θέλουν, δε θα καταθέσουν τίποτα. Ο κύριος σκοπός μας στο “PROOF” είναι να δίνουμε στους ανθρώπους που είναι στα projects μας ό,τι πραγματικά χρειάζονται και θέλουν, γιατί τα projects γίνονται γι αυτούς.
– Μπορείτε να μας μιλήσετε για το project που κάνατε με τις γυναίκες θύματα σεξουαλικής κακοποίησης;
Με αυτό το project ο στόχος ήταν να βοηθήσουμε να αλλάξουν νόμοι και πολιτικές σε επίπεδο τοπικών κοινοτήτων, κυβερνήσεων και παγκοσμίως, και στόχος ήταν φυσικά κι εδώ η αλλαγή συμπεριφοράς. Συνεργαστήκαμε με πολλούς ανθρώπους και πολλούς οργανισμούς: με τον ΟΗΕ, με τοπικούς συνεργάτες, με τοπικά γυναικεία σωματεία στις διάφορες χώρες που δουλέψαμε, και φυσικά με το “TRIAL”, το οποίο προσπαθούσε να πείσει μερικά από τα θύματα να καταθέσουν στο Human Rights Council στη Γενεύη, αλλά πολλές γυναίκες ήταν πολύ διστακτικές για κάτι τέτοιο. Αυτές οι γυναίκες, θύματα σεξουαλικής κακοποίησης, θέλουν η έμφυλη βία να σταματήσει στις χώρες τους. Οι ιστορίες τους είναι πολύ δυνατές και πραγματικά σε ταράζουν, αλλά εάν ο κόσμος δεν ακούσει, ποτέ τίποτα δε θα αλλάξει. Εάν κανείς δε μιλήσει και αυτές οι ιστορίες θαφτούν και δεν ακουστούν στην κοινότητα, τίποτα δε θα αλλάξει. Οπότε ο σκοπός ήταν να ακουστούν οι ιστορίες τους, και φυσικά η καταπολέμηση του στίγματος.
– Πώς ήταν γι αυτές τις γυναίκες να βιώνουν και το στίγμα της σεξουαλικής κακοποίησης;
Τα θύματα — επιζήσαντες, στην πραγματικότητα — της έμφυλης βίας πολύ συχνά στιγματίζονται στις κοινότητές τους. Σκέψου πως οι γυναίκες αυτές δεν είχαν πει ποτέ τις ιστορίες τους ούτε καν στους συζύγους τους. Και τελικά, μίλησαν. Για τους γιους και τους συζύγους και τους γείτονες αυτών των γυναικών, το να ακούσουν τις ιστορίες τους ήταν πολύ σημαντικό. Κάθε γυναίκα μπορεί να ταυτιστεί με τα θύματα: μοιάζουν με τις μητέρες, με τις αδερφές μας. Συχνά οι άνθρωποι λένε πως κάτι τέτοιο “δε θα συνέβαινε ποτέ σε εμένα, στη μητέρα ή στην αδερφή μου”. Κι όμως θα συνέβαινε. Σε ποιους νομίζουμε πως συμβαίνει; Συμβαίνει στον καθέα, ακόμη και στις γιαγιάδες μας. Είναι έγκλημα και δεν έχει απολύτως τίποτα το σεξουαλικό. Το να καταφέρουμε να “ταξιδέψει” αυτή η έκθεση σε όλο τον κόσμο και οι γυναίκες αυτές να μιλήσουν και να μοιραστούν τις ιστορίες τους, ήταν πραγματικά πολύ σημαντικό.
– Σχετικά λοιπόν με την έκθεση;
Η έκθεση ξεκίνησε στην Μπογκοτά, και φέραμε εκεί τις γυναίκες των οποίων τις ιστορίες μοιραζόμασταν. Δεν είχαν ξαναμπεί σε αεροπλάνο, δεν είχαν ξαναφύγει από τις κοινότητές τους. Όταν κάναμε τα εγκαίνια στην Σάντα Μάρτα, όπου και ζουν οι γυναίκες αυτές, είχαμε συνεννοηθεί να μην χαιρετιστούμε, να μη φανεί πως γνωριζόμαστε, γιατί υποτίθεται πως κανείς δεν έπρεπε να ξέρει την ταυτότητά τους. Ήταν πολύ επικίνδυνο και ήμουν πολύ αγχωμένη γι αυτό, γιατί οι θύτες, οι βιαστές τους, μένουν στις κοινότητές τους. Δεν με άκουσαν, δεν μπορούσαμε να συγκρατηθούμε (γέλια), ήταν πολύ συγκινητικό! Έκτοτε έχω επιστρέψει πολλές φορές. Νιώθεις ευθύνη απέναντί τους, για την ασφάλειά τους, για να κάνεις όσο το δυνατόν περισσότερα πράγματα μπορείς, όλα όσα υποσχέθηκες, ό,τι περνάει από το χέρι σου κι ακόμη περισσότερα. Λόγω της δουλειάς μου, έχω πρόσβαση σε ένα πολύ μεγάλο δίκτυο οργανισμών και ανθρώπων, και καταφέραμε να τους παρέχουμε ό,τι χρειαζόντουσαν, πράγματα που δε θα μπορούσαν να έχουν διαφορετικά. Πλέον δε με χρειάζονται, είναι καταπληκτικές και σήμερα πολλές από αυτές έχουν γίνει ακτιβίστριες, υπερασπιζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα, και όλα αυτά λόγω του project, λόγω της έκθεσης που δημιουργήσαμε μαζί. Αυτή είναι μία άλλη διάσταση την οποία δε σου κρύβω πως δεν είχα σκεφτεί, αλλά αυτή είναι η δύναμη του visual storytelling. Μέσα από τα δικά τους λόγια, μέσα από τις φωτογραφίες τους, ήρθε η αλλαγή. Σε πολλές περιπτώσεις νομίζω πως έτσι μπορούν να αλλάξουν τα πράγματα. Όχι πάντα, αλλά αρκετές φορές.
– Άρα αυτό που κάνετε στο “PROOF” είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο, έχει πραγματικά μακροπρόθεσμα αποτελέσματα στις ζωές των ανθρώπων.
Αυτή είναι η ιδέα. Θέλω να να φέρω αλλαγή στις ζωές τους. Πάω στις κοινότητές τους, μιλάμε και περνάμε πολύ χρόνο μαζί. Όλο αυτό γίνεται για τους ανθρώπους, στην συγκεκριμένη περίπτωση γι αυτές τις γυναίκες. Δεν το κάνω επειδή είναι της μόδας, δεν το κάνω για εμένα, ούτε για το “PROOF”, και αυτή είναι η μεγάλη μας διαφορά από άλλους οργανισμούς και από τα παραδοσιακά μέσα. Πιστεύουμε στην αλλαγή γι αυτές τις γυναίκες, οι οποίες έχουν μιλήσει με δημοσιογράφους και δικηγόρους, και δεν έχουν δει να αλλάζει τίποτα. Η διαφορά έγκειται στο ότι εμείς τις ρωτάμε τί θέλουν εκείνες. Το “PROOF” δεν αναλαμβάνει projects τα οποία δεν πιστεύουμε. Έχει πάντα να κάνει με τους ανθρώπους, με τις γυναίκες σε αυτό το project, με το να τις βοηθήσουμε να έχουν τελικά πρόσβαση στις υπηρεσίες και στη βοήθεια που χρειάζονται, αλλά και με το να δημιουργήσουμε ένα ασφαλές περιβάλλον γι αυτές, να τις βοηθήσουμε να αποκτήσουν την αυτοπεποίθηση για να μιλήσουν για τις ιστορίες τους. Και παράλληλα, ενώ μοιράζονται τις ιστορίες τους δημιουργείται μια κοινότητα, η οποία παρέχει αυτό ακριβώς το ασφαλές περιβάλλον για να μοιραστούν το τί τους συνέβη. Μέσα από αυτήν την κοινότητα, οι γυναίκες που συμμετείχαν στην έκθεση συνέλλεξαν ακόμη 100 ιστορίες, άκουσαν 100 ακόμη γυναίκες να μοιράζονται τις δικές τους ιστορίες. Οι ιστορίες αυτές δεν είχαν ειπωθεί ποτέ και ο λόγος που τελικά ειπώθηκαν ήταν η έκθεση. Τις έκανε να αισθανθούν πως επιτέλους μπορούν να μιλήσουν.
– Θα μας μιλήσετε για ένα ακόμη project σας;
Ναι, μπορώ να σου πω για ένα project που κάναμε για τα παιδιά στρατιώτες. Δουλέψαμε με το International Criminal Court (ICC) και προσεγγίσαμε το θέμα διαφορετικά απ΄ ό,τι συνήθως: ήταν μία κατά κάποιον τρόπο “shame and blame” έκθεση, την οποία και πήγαμε στον ΟΗΕ, στον Ειδικό Εισηγητή για τα Παιδιά και τις Ένοπλες Συγκρούσεις. Και αυτή η έκθεση ταξίδεψε, και έπρεπε είμαστε σίγουροι πως τα παιδιά που εμφανίζονταν στο project ήταν ασφαλή, γιατί πολλά από αυτά ζούσαν και δεν είχαν ακόμη ενηλικιωθεί. Η ιδέα ήταν ο Ειδικός Εισηγητής να έδειχνε στα μέλη του ΟΗΕ τις φωτογραφίες αυτών των παιδιών, τα οποία θα μπορούσαν να είναι παιδιά του καθενός. Είναι κατά του Διεθνούς Δικαίου το να στρατολογεί κανείς παιδιά στρατιώτες. Μιλάμε για παιδιά ακόμη και 8 χρονών με όπλα.
– Πώς προσεγγίσατε το project;
Συνεργαστήκαμε με τον ΟΗΕ για να σκεφτούμε τη στρατηγική μας. Και πάλι, το θέμα δεν ήταν το να δείξουμε “όμορφες”, επεξεργασμένες φωτογραφίες. Οι φωτογραφίες πρέπει να δείχνουν το τί πραγματικά συμβαίνει. Το σχέδιο ήταν να μαζέψουμε τους εκπροσώπους όλων των εθνών που στρατολογούν παιδιά, να φέρουμε τα ΜΜΕ, το ICC, όλους στην πραγματικότητα, για να δουν τις φωτογραφίες, να δουν τί σημαίνει παιδί στρατιώτης και τί αντίκτυπο έχει η στρατολόγηση παιδιών στον κόσμο. Συχνά νομίζουμε πως τα παιδιά στρατιώτες είναι μόνο στην Αφρική, αλλά δεν είναι έτσι τα πράγματα. Υπάρχουν παντού. Είμαι σίγουρη πως και οι Ρώσοι, αλλά και οι Ουκρανοί, έχουν παιδιά στρατιώτες. Όταν οργανώναμε την έκθεση, υπήρχαν 250.000 παιδιά στρατιώτες παγκοσμίως — και αυτός ο αριθμός αυξάνεται. Ήταν δολοφόνοι, αλλά ήταν και παιδιά. Θέλαμε να πείσουμε τις χώρες που δεν είχαν υπογράψει το πρωτόκολλο κατά της στρατολόγησης παιδιών να το κάνουν (οι ΗΠΑ ανάμεσά τους). Ετοιμάσαμε και ένα βιβλίο για αυτό το project.
– Για το τέλος άφησα μία κάπως διαφορετική ερώτηση. Θα ήθελα πολύ να ακούσω την άποψή σας για τη ρητορική μίσους στις Ηνωμένες Πολιτείας, στην πριν- και μετά-Trump εποχή.
Πάντα υπήρχε μίσος. Αλλά (σ.σ. ο Trump) έδωσε την άδεια στους ανθρώπους να μισούν. Δεν μπορείς να μιλάς με αυτόν τον άθλιο τρόπο για τους ανθρώπους, δεν μπορείς να χρησιμοποιείς αυτές τις απαίσιες λέξεις. Όταν δίνεις όμως την άδεια στους ανθρώπους να μιλάνε έτσι, θα ξεκινήσουν να το κάνουν. Οι φυσιολογικοί άνθρωποι δε θα το κάνουν. Δηλαδή εάν οι γονείς σου σε έχουν μεγαλώσει σωστά, δεν επιτρέπεται να μιλάς έτσι. Υποτίθεται πως έχεις την ενσυναίσθηση να καταλάβεις πως αυτά τα λόγια πονάνε και μπορούν να οδηγήσουν, όπως έχουμε δει, σε έξαρση της βίας. Αλλά εκείνος έλεγε πως οι άνθρωποι που υιοθετούν τη ρητορική μίσους είναι “καλοί άνθρωποι”. Επέτρεψε σε όλη αυτήν τη βία που έχουμε δει γύρω μας να συμβεί. Δεν έχω ξαναδεί τίποτα σαν αυτό. Τα εγκλήματα και η ρητορική μίσους έχουν αυξηθεί τόσο πολύ λόγω αυτού του ανθρώπου. Κανείς δεν πίστευε πως κάτι τέτοιο μπορούσε να συμβεί στη χώρα μας.
– Τι θα συνέβαινε εάν είχε δεν είχε εκλεγεί; Θα είχε ξεσπάσει όλη αυτή η βία;
Δεν μπορώ να ξέρω. Αυτό που ξέρω όμως είναι πως οι επιθέσεις με στόχο ανθρώπους Ασιατικής καταγωγής έχουν 400πλασιαστεί — αυτό ποτέ δε θα συνέβαινε. Όταν ο ηγέτης μίας χώρας χρησιμοποιεί τέτοιο μισαλλόδοξο λόγο και εσύ δεν σκέφτεσαι κριτικά, νομίζεις πως δεν έγινε και τίποτα. Εάν ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, ο πιο ισχυρός άνθρωπο στον κόσμο, λέει πως είναι εντάξει το να χρησιμοποιείς αυτές τις απαίσιες λέξεις, γιατί να μην το κάνεις; Αυτό συμβαίνει και στις γενοκτονίες. Ο ηγέτης μιας χώρας λέει πως οι πράξεις μίσους είναι εντάξει, και ο λαός δεν έχει κανέναν λόγο να τον αμφισβητήσει, να αμφισβητήσει το ότι είναι λάθος να σκοτώνεις κάποιον γιατί δε μοιάζει με σένα, το ότι είναι λάθος το να καις έναν σταυρό έξω από το σπίτι ενός μαύρου ανθρώπου, το να πυροβολείς κάποιον μαύρο συμπολίτη σου που απλά περπατάει στο δρόμο. Ο πρόεδρος σου λέει πως “αυτοί οι άνθρωποι είναι βιαστές”, και θα έπρεπε να φοβάσαι, αυτό είναι το αφήγημα. Μπορεί πραγματικά κανείς να δει το πόσο καλός είναι στο να χειραγωγεί τους ανθρώπους. Είναι εξαιρετικός σε αυτό, και αυτό είναι ειλικρινά τρομακτικό. Και είναι τρομακτικό για κάποιον σαν εμένα που έχει μελετήσει γενοκτονίες, γιατί έβλεπα την άνοδο της ρητορικής μίσους να συμβαίνει μπροστά στα μάτια μου. Προετοιμάσαμε μία έκθεση για τη ρητορική μίσους στο Τέξας, μία πολιτεία του Νότου που είναι ακραία ρεπουμπλικανική, και αυτός ακριβώς ήταν ο λόγος που πήγαμε εκεί. Οι ΗΠΑ είναι μία χώρα με φοβερές ανισότητες στην εκπαίδευση. Εάν έχεις παιδεία και σωστή εκπαίδευση έχεις τη δυνατότητα να σκέφτεσαι κριτικά τις καταστάσεις, διαβάζεις ένα άρθρο και το σκέφτεσαι. Αλλά πολλοί άνθρωποι δεν το έχουν μάθει αυτό. Βλέπουν μόνο ένα κανάλι, το οποίο λέει μόνο ψέματα. Το 1984 επί Ronald Reagan, οι ΗΠΑ ακύρωσαν το νομικό πλαίσιο για τις ψευδείς ειδήσεις, για τα ψέματα που ακούγονται στο δημόσιο διάλογο. Σήμερα κανείς δεν ελέγχει τα ψέματα που γράφονται στα social media. Μπορεί να πει ο οποιοσδήποτε ό,τι θέλει και ο κόσμος θα το πιστέψει, γιατί κανείς δεν ελέγχει τις πηγές της “είδησης” που θα διαβάσει. Είναι ένας τρομακτικός κόσμος, πραγματικά τρομακτικός.
Φοιτήτρια στο ΕΜΠ, πολιτική συντάκτρια στο Unplug Mag
Η Ρωσία στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου